Supplementler, insan vücuduna besinlerden alınan vitaminler, mineraller ve diğer besin öğeleri gibi maddelerin takviye edilmesi için kullanılan gıda takviyeleridir. Bu maddeler genellikle gıda kaynaklıdır ve kapsüller, tabletler, tozlar ve sıvılar şeklinde satılmaktadır.
Bazı yaygın supplementler şunlardır:
· Multivitaminler: Vitaminler ve minerallerin bir karışımıdır ve genellikle günlük diyetinizde yeterli miktarda alınmayan besin öğelerini sağlamak için kullanılır.
· Omega-3 yağ asitleri: Balık yağı ve diğer kaynaklardan elde edilirler. Kalp sağlığı, beyin fonksiyonu ve iltihaplanma gibi konularda faydalı oldukları düşünülmektedir.
· Probiyotikler: Canlı bakteri ve mayalardan oluşan mikroorganizmalar içeren takviyelerdir ve sindirim sağlığı ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarını desteklemeye yardımcı olabilirler.
· Kreatin: Vücutta doğal olarak üretilen bir bileşiktir ve kas gelişimini ve performansını artırmaya yardımcı olabilir.
· Whey protein: Süt ürünleri tarafından üretilen bir proteindir ve kas gelişimini desteklemek için kullanılır.
· BCAA (Branched Chain Amino Acids - Dallı Zincirli Amino Asitler): Kas yapımına katkı sağladıkları düşünülen üç ayrı amino asitten oluşan bir takviyedir.
Supplementlerin kullanımı hakkında her zaman doktor veya diyetisyen gibi bir uzmana danışmak önemlidir. Ayrıca, supplementlerin tüketildiği miktara dikkat edilmesi de önemlidir, çünkü bazı supplementlerin fazla miktarda tüketilmesi ciddi yan etkilere neden olabilir. Supplementler, besinlerden alınan vitaminler, mineraller ve diğer besin öğeleri gibi maddelerin takviye edilmesi için kullanılan gıda takviyeleridir. Bu maddeler genellikle gıda kaynaklıdır ve kapsüller, tabletler, tozlar ve sıvılar şeklinde satılmaktadır.
*Multivitaminler: Çoğu multivitamin, birçok farklı vitamin ve mineralin bir karışımını içerir ve genellikle günlük diyetinizde yeterli miktarda alınmayan besin öğelerini sağlamak için kullanılır. Bazı multivitaminler, özellikle gebe kadınlar veya emziren anneler gibi özel durumlarda belirli vitamin ve minerallerin yüksek dozlarını içerebilir.
*Omega-3 yağ asitleri: Omega-3 yağ asitleri, balık yağı ve diğer kaynaklardan elde edilirler. Kalp sağlığı, beyin fonksiyonu ve iltihaplanma gibi konularda faydalı oldukları düşünülmektedir. DHA ve EPA gibi omega-3 yağ asitleri, özellikle balık yağından elde edilir ve diyetle yeterli miktarda alınmadıklarında supplementlerle takviye edilirler.
*Probiyotikler: Probiyotikler, canlı bakteri ve mayalardan oluşan mikroorganizmalar içeren takviyelerdir ve sindirim sağlığı ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarını desteklemeye yardımcı olabilirler. Yoğurt ve diğer fermente süt ürünleri, turşu, kefir ve kimchi gibi bazı gıdalarda doğal olarak bulunurlar.
*Kreatin: Kreatin, vücutta doğal olarak üretilen bir bileşiktir ve kas gelişimini ve performansını artırmaya yardımcı olabilir. Özellikle sporcuların ve fitness meraklılarının kas kütlesini artırmak ve egzersiz performanslarını artırmak için kullanılır.
*Whey protein: Whey protein, süt ürünleri tarafından üretilen bir proteindir ve kas gelişimini desteklemek için kullanılır. Sporcular ve fitness meraklıları, kas büyümesini hızlandırmak, kas dayanıklılığını artırmak ve kas kaybını önlemek için whey protein supplementlerine başvurabilirler. BCAA (Branched Chain Amino Acids - Dallı Zincirli *Amino Asitler): BCAA, kas yapımına katkı sağladıkları düşünülen üç ayrı amino asitten oluşan bir takviyedir. Kasların onarımı ve büyümesi için önemlidirler ve sporcuların antrenmanları sırasında kas yıkımını önlemek için kullanılmaktadırlar.
Supplementler ve genel sağlık parametreleri (özellikle böbrek sağlığı) üstüne bir çok araştırma mevcuttur. Araştırmaların çoğunluğu Kreatin takviyeleri üstünedir. Kreatin takviyeleri geçici olarak serum kreatinin düzeylerini yükseltebilir ve bir böbrek hastalığını taklit edebilir. Kullanımı yüksek proteinli bir diyetle ilişkilendirilirse, kan üre nitrojeninde ortaya çıkan artış karışıklığı artıracaktır. Klinik laboratuvarlar genellikle tahmini glomerüler filtrasyon hızını serum kreatininine dayalı olarak bildirdiğinden, yükselmesi, kişisel ve halk sağlığıyla ilgili doğal sonuçları olan kronik böbrek yetmezliğinin aşırı teşhisine yol açabilir ancak, kreatin takviyeleri güvenlidir ve böbrek hastalığına neden olmaz. Kullanımıyla ilişkili böbrek hasarı raporları yetersizdir. Bununla birlikte, kreatin takviyeleri, kronik böbrek hastalığı olan veya potansiyel olarak nefrotoksik ilaçlar kullanan kişilerde kullanılmamalıdır (Vega, J., & Huidobro E, J. P. 2019).
Kreatin takviyesi, kas kütlesini, performansı ve iyileşmeyi iyileştirmek için sporcular ve egzersiz yapan kişiler arasında çok popülerdir. Biriken kanıtlar ayrıca kreatin takviyesinin yaşlı ve hasta popülasyonlarında çeşitli yararlı etkiler ürettiğini göstermektedir. Ayrıca, kanıta dayalı araştırmalar, kreatin takviyesinin, özellikle önerilen dozlarda (yani 3-5 g/gün veya 0,1 g/kg vücut kütlesi/gün) nispeten iyi tolere edildiğini göstermektedir (Antonio, J. 2021)
Kronik böbrek hastalığı düşünüldüğündeyse (KBH), hastalık ilerledikçe, farklı besinlerin gereksinimleri ve kullanımı önemli ölçüde değişir. Bu değişikliklere, böbrek hastalığının sürekliliğinde gözlenen çoklu beslenme ve metabolik anormallikler eşlik eder. KBH'li hastalara optimal bakım sağlamak için, geçerli beslenme ilkelerinin anlaşılması önemlidir, beslenme durumunu değerlendirme yöntemleri, hastaya özel diyet ihtiyaçları belirleme ve potansiyel veya devam eden beslenme eksikliklerini ve düzensizliklerini önleme veya tedavi etme yöntemleri farkındalıkla takip altında olmalıdır. Diyet alımı ve diyet kalıpları ile makro ve mikro besinler için önerilere özel vurgu yapılır. Ayrıca akut böbrek hasarı gibi özel durumlar ve obezite tedavisine yönelik yaklaşımlar gözden geçirilmektedir (MacLaughlin, H. L. 2022).
Yüksek protein alımı artmış intraglomerüler basınca ve glomerüler hiperfiltrasyona neden olabilir. Bu, kronik böbrek hastalığına (KBH) yol açan veya ağırlaştıran glomerüler yapıya zarar verebilir. Bu nedenle, KBH tedavisi için genellikle 0.6-0.8 g/kg/günlük düşük proteinli bir diyet (LPD) önerilir. Protein alımının KBH insidansı ve ilerlemesi üzerindeki etkisini ve KBH tedavisinde LPD'nin rolü incelendiğinde, KBH yönetimini optimize etmek, yeterli protein ve enerji alımını sağlamak ve protein-enerji israfını önlemek veya düzeltmek için LPD'ye dayalı dengeli ve bireyselleştirilmiş bir diyet yaklaşımı, periyodik diyetisyen danışmanlığı ve gözetimi ile detaylandırılmalıdır görüşü genel kanıdır (Ko, G. 2017).
Nefrolitiazisin tahmini yaşam boyu riski günümüzde artmaktadır ve böbrek taşlarının oluşumu sıklıkla hiperkalsiüri tarafından desteklenmektedir. D vitamini ve özellikle aktif metaboliti kalsitriol, sindirim kalsiyum emilimini artırır - idrar kalsiyum atılımı sindirim kalsiyum emilimi ile doğrudan ilişkili olduğundan, D vitamini metabolitleri teorik olarak kalsiüriyi artırabilir ve üriner taş oluşumunu teşvik edebilir. Bununla birlikte, yakın zamana kadar, hiperkalsiürik taş oluşturanlarda yüksek kalsitriol konsantrasyonları sıklıkla gözlemlense bile, 25-hidroksivitamin D serum düzeylerinin böbrek taşı oluşumu ile ilişkili olduğuna dair düşük kanıt vardı. Düşük 25-hidroksi D vitamini serum seviyeleri, geniş bir hastalık yelpazesi ile ilişkilendirilmiştir ve bu da genel popülasyonda D vitamini reçetesinde büyük bir artışa yol açmaktadır. Buna paralel olarak, tek başına veya kalsiyum takviyeleri ile birlikte D vitaminini değerlendiren prospektif çalışmalarda böbrek taşı ataklarının sıklığında artış gözlenmiştir ve epidemiyolojik çalışmalar, yüksek 25-hidroksi D vitamini serum seviyeleri ile bazı gruplarda böbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki saptamıştır. Ayrıca, böbrek taşı oluşturanların en azından bazı gruplarında, D vitamini takviyelerine yanıt olarak üriner kalsiyum atılımının arttığı gösterilmiştir. D vitamini takviyelerine yanıt olarak yatkın kişilerde hiperkalsiüri ve böbrek taşları gelişebilir gibi görünmektedir (Letavernier, E. 2018).
Peynir altı suyu proteini, çözünür peynir altı suyu proteinlerini içerir ve faydaları literatürde iyi tarif edilmiştir. Bununla birlikte, bu takviyenin gelişigüzel kullanımı ile bir diyetin potansiyel olumsuz etkisini araştıran çok fazla çalışma yoktur. Medline, LILACS, TOXNET, Web of science ve Scopus elektronik veri tabanlarında yapılan tarama sonucunda, makalelerin çoğu, böbrekler ve karaciğerin etkilenen ana organlar olduğu, peynir altı suyu proteininin kronik ve kötü niyetli kullanımı ile zarar verici etkiyi ilişkilendirdi. Diğer çalışmalar peynir altı suyu proteinini saldırganlığın şiddetlenmesi, akne varlığı ve mikrobiyota modifikasyonu ile ilişkilendirmiştir. Bu nedenle, uzun bir süre boyunca aşırı protein takviyesi tüketimi, vücut üzerinde hareketsiz yaşam tarzıyla ilişkilendirildiğinde daha da kötüleşen bazı olumsuz etkilere sahip olabilir. Analizler, peynir altı suyu protein takviyesinin kronik ve profesyonel rehberlik olmadan kullanımının özellikle böbrek ve karaciğer fonksiyonları üzerinde bazı olumsuz etkilere neden olabileceğini ortaya koydu. Sunulan veriler, insan fiziksel sağlığı üzerindeki etkiyi daha iyi görmek için egzersizle birlikte ve egzersizsiz farklı peynir altı suyu proteini türlerinin kullanımını ilişkilendiren gelecekteki araştırmalara olan ihtiyacı desteklemektedir (Vasconcelos, Q. D. J. S. 2021).
Kaynakça
Antonio, J., Candow, D. G., Forbes, S. C., Gualano, B., Jagim, A. R., Kreider, R. B., Rawson, E. S., Smith-Ryan, A. E., VanDusseldorp, T. A., Willoughby, D. S., & Ziegenfuss, T. N. (2021). Common questions and misconceptions about creatine supplementation: what does the scientific evidence really show?. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 18(1), 13. https://doi.org/10.1186/s12970-021-00412-w
Ko, G. J., Obi, Y., Tortorici, A. R., & Kalantar-Zadeh, K. (2017). Dietary protein intake and chronic kidney disease. Current opinion in clinical nutrition and metabolic care, 20(1), 77–85. https://doi.org/10.1097/MCO.0000000000000342
Letavernier, E., & Daudon, M. (2018). Vitamin D, Hypercalciuria and Kidney Stones. Nutrients, 10(3), 366. https://doi.org/10.3390/nu10030366
MacLaughlin, H. L., Friedman, A. N., & Ikizler, T. A. (2022). Nutrition in Kidney Disease: Core Curriculum 2022. American journal of kidney diseases : the official journal of the National Kidney Foundation, 79(3), 437–449. https://doi.org/10.1053/j.ajkd.2021.05.024
Vasconcelos, Q. D. J. S., Bachur, T. P. R., & Aragão, G. F. (2021). Whey protein supplementation and its potentially adverse effects on health: a systematic review. Applied physiology, nutrition, and metabolism = Physiologie appliquee, nutrition et metabolisme, 46(1), 27–33. https://doi.org/10.1139/apnm-2020-0370
Vega, J., & Huidobro E, J. P. (2019). Efectos en la función renal de la suplementación de creatina con fines deportivos [Effects of creatine supplementation on renal function]. Revista medica de Chile, 147(5), 628–633. https://doi.org/10.4067/S0034-98872019000500628
Comments